Bối cảnh kinh tế
Thương chiến Mỹ – Trung bắt đầu vào năm 2018 dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, với lý do chính là thâm hụt thương mại lớn của Mỹ với Trung Quốc (hơn 400 tỷ USD vào thời điểm đó) và các cáo buộc về hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc, bao gồm:
- Ăn cắp sở hữu trí tuệ và ép buộc chuyển giao công nghệ từ các công ty Mỹ.
- Hỗ trợ doanh nghiệp nhà nước và các chính sách ưu đãi bất bình đẳng.
- Hạn chế tiếp cận thị trường đối với doanh nghiệp nước ngoài.
Tình hình kinh tế toàn cầu trước thương chiến:
- Mỹ: Kinh tế Mỹ đang tăng trưởng mạnh (GDP tăng khoảng 2,9% năm 2018), nhưng lo ngại về cạnh tranh công nghệ và sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc gia tăng.
- Trung Quốc: Là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, tăng trưởng GDP khoảng 6,6% năm 2018, nhưng đối mặt với áp lực từ nợ công cao và nhu cầu cải cách kinh tế.
- Toàn cầu: Kinh tế thế giới đang trong giai đoạn phục hồi sau khủng hoảng tài chính 2008, nhưng bất ổn địa chính trị và nguy cơ suy thoái bắt đầu xuất hiện.
Thương chiến nổ ra khi Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc, bắt đầu từ tháng 7/2018, và Trung Quốc đáp trả bằng các biện pháp tương tự.
Kết quả của thương chiến lần 1
Thương chiến kéo dài từ 2018 đến đầu 2020, kết thúc bằng Thỏa thuận Giai đoạn 1 được ký vào tháng 1/2020. Dưới đây là các kết quả chính:
- Tác động kinh tế:
- Mỹ:
- Áp thuế lên hơn 360 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc (chủ yếu là hàng công nghiệp và điện tử).
- Người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ chịu chi phí cao hơn do giá hàng hóa tăng (ước tính thiệt hại 40-50 tỷ USD/năm).
- Một số ngành, như nông nghiệp, bị ảnh hưởng nặng do Trung Quốc trả đũa (ví dụ, xuất khẩu đậu nành sang Trung Quốc giảm mạnh).
- Tuy nhiên, Mỹ đạt được một số mục tiêu như giảm thâm hụt thương mại (thâm hụt với Trung Quốc giảm từ 419 tỷ USD năm 2018 xuống 345 tỷ USD năm 2020).
- Trung Quốc:
- Áp thuế trả đũa lên khoảng 120 tỷ USD hàng hóa Mỹ (chủ yếu là nông sản, ô tô).
- Kinh tế tăng trưởng chậm lại (GDP 2019 chỉ tăng 6,1%, mức thấp nhất trong gần 30 năm).
- Chuỗi cung ứng bị gián đoạn, nhiều công ty nước ngoài bắt đầu chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc (sang Việt Nam, Ấn Độ…).
- Toàn cầu:
- Thương mại toàn cầu suy giảm, chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
- Giá hàng hóa tăng, lạm phát xuất hiện ở một số khu vực.
- Các nước như Việt Nam, Mexico hưởng lợi từ việc trở thành điểm đến thay thế cho sản xuất.
- Mỹ:
- Thỏa thuận Giai đoạn 1 (1/2020):
- Trung Quốc cam kết:
- Mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ Mỹ trong 2 năm (bao gồm nông sản, năng lượng, hàng công nghiệp).
- Cải thiện bảo vệ sở hữu trí tuệ, mở cửa thị trường tài chính và dừng ép buộc chuyển giao công nghệ.
- Mỹ đồng ý:
- Giảm một phần thuế quan (từ 15% xuống 7,5% đối với một số mặt hàng).
- Tạm dừng áp thuế mới.
- Tuy nhiên, nhiều vấn đề cốt lõi (như trợ cấp doanh nghiệp nhà nước, cạnh tranh công nghệ) chưa được giải quyết, để lại mầm mống cho căng thẳng tiếp theo.
- Trung Quốc cam kết:
- Tác động dài hạn:
- Phân tách kinh tế (decoupling): Mỹ và Trung Quốc bắt đầu giảm sự phụ thuộc lẫn nhau, đặc biệt trong công nghệ cao (ví dụ, Mỹ hạn chế Huawei và các công ty Trung Quốc tiếp cận chip).
- Chuyển dịch chuỗi cung ứng: Nhiều công ty đa quốc gia đẩy mạnh đa dạng hóa sản xuất ra khỏi Trung Quốc.
- Công nghệ và chiến tranh lạnh mới: Cạnh tranh Mỹ – Trung chuyển từ thương mại sang công nghệ (5G, AI, chất bán dẫn), dẫn đến các lệnh cấm vận và hạn chế đầu tư.
Nhận xét
Thương chiến Mỹ – Trung lần 1 không giải quyết triệt để các mâu thuẫn cơ bản giữa hai nước, mà chỉ đạt được một thỏa thuận tạm thời. Cả hai bên đều chịu thiệt hại kinh tế, nhưng Mỹ có phần đạt được lợi thế chiến lược trong việc kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ. Tuy nhiên, căng thẳng thương mại đã làm gia tăng bất ổn kinh tế toàn cầu, ảnh hưởng đến người tiêu dùng và doanh nghiệp trên toàn thế giới.
Hồng Quân – Chuyên viên phân tích tài chính và chứng khoán
ĐT/Zalo/Viber/Face: 0989.928.688
Fanpage: Chứng khoán 24h
Email: chungkhoan24h.index@gmail.com
